De meeste dominees van gereformeerde kerken dragen een pastorale toga tijdens de eredienst. Deze toga is geen liturgisch kledingstuk. Het dateert uit de tijd van de Reformatie in de 16e eeuw, met de opkomst van het protestantisme. Het werd vooral geïntroduceerd door Johannes Calvijn. Hij was van Franse afkomst en werd verbannen naar Genève, waar hij zich intensief bezighield met de ideeën van de Reformatie (zijn boek Institutie of onderwijzing in de christelijke godsdienst in vier delen). Twee grote reformatoren, Calvijn en Zwingli, kozen voor deze toga, die de ‘toga van Genève’ wordt genoemd. Het is geen liturgisch gewaad, maar de toga van universiteitsdocenten en predikanten. Het wordt gedragen door degenen die bevoegd zijn om de waarheid van de Heilige Schrift, het fundament van de kerk, te verkondigen.

In de jaren zeventig ontstond een andere stroming. Sommige predikanten vonden de zwarte toga somber en kozen voor een witte toga. Deze keuze sprak vooral de predikanten van de gereformeerde kerken in Zwitserland aan. De zwarte toga benadrukt de bekwaamheid van de theoloog en de witte toga verwijst naar het licht van de verrijzenis. Andere predikanten (vooral van evangelische signatuur) geven de voorkeur aan burgerkleding omwille van de nabijheid tot de ander.

Voor de meeste protestanten blijft de pastorale kleding het symbool van het pastorale ambt. Voor sommigen kan ze intimiderend zijn, voor anderen geruststellend. Ze is een teken van aanwezigheid en traditie. Ze kan de gelovigen helpen om zich niet te verliezen in kledingvergelijkingen en kan voorkomen dat predikanten mensen schokken door hun eigen vestimentaire keuzes tijdens de eredienst. Ze wordt gedragen in de eenvoud van een dienaar van God en niet als een aanspraak op een academische titel.

De pastorale toga is eigen aan de luthers-gereformeerde traditie. Oorspronkelijk was ze het teken van de academische opleiding van de predikant en van de erkenning van zijn inzegening tot het predikambt door de kerk. Ze lijkt op die van universiteitsdoctoren, magistraten of juristen. Johannes Calvijn was zelf jurist van opleiding. De pastorale toga heeft een tweede functie die gemakkelijk over het hoofd wordt gezien, maar toch zeer belangrijk is om te benadrukken: ze dient om de persoon van de predikant te verbergen en de verkondiging van het evangelie door de preek op de voorgrond te plaatsen. De aandacht van de gelovigen mag niet uitgaan naar de persoon van de predikant of zijn uiterlijk, maar naar het wezenlijke: de God van Jezus Christus.

 

Bef

Op de toga bevindt zich een bef, twee witte stroken. Deze symboliseren het Oude en het Nieuwe Verbond, het Oude en het Nieuwe Testament.

 

De liturgische kleuren

De predikanten van sommige protestantse kerken, met name die van de Presbyteriaanse Kerk in Rwanda (EPR), partner van de Verenigde Protestantse Kerk in België, dragen stola’s tijdens de eredienst. Deze stola’s hebben verschillende kleuren. De kleuren worden gedragen volgens de liturgische tijd en bijzondere kerkelijke feestdagen. Er is groen, paars, rood en wit.

Groen

Groen wordt gedragen tijdens de gewone tijd van de kerk. Het is het symbool van de groei van de kerk, dankzij het levenssap dat van God komt.

Paars

Dit is de kleur van de boetedoening. Het wordt gedragen tijdens de advent, de vastentijd en bij begrafenisdiensten als teken van rouw.

Rood

De kleur rood symboliseert bloed of vuur. Het wordt gebruikt op Palmzondag, Goede Vrijdag en Pinksteren als symbool van de nederdaling van de Heilige Geest in de vorm van vuur.

Wit

Wit wordt gebruikt tijdens de feestdagen: Kerst en Pasen. Wit symboliseert zuiverheid, goddelijke glorie en de schittering van alles wat met God te maken heeft. Het is de kleur van de wederopstanding en de wedergeboorte.

NB: De gelovigen en de Kerk worden opgeroepen om deze verschillende bewegingen van het kerkelijk leven te volgen. Deze verschillende symbolische kleuren zullen voor hen een teken zijn van de verschillende liturgische momenten. Dit om hen aan te moedigen om over de Schrift te bezinnen volgens de kerkelijke kalender, in een goed bestudeerde cyclus die door liturgisten is voorgesteld.

 

Ds Léonard Rwanyindo

 

Beeld: De toga van Genève – beeld gegenereerd door AI ideogram

Foto: Tijdens de nationale inzegeningen ontvangen de nieuwe predikanten symbolisch hulp van hun voorgangers bij het aantrekken van de predikantetoga. Hier wordt predikant David Moulinasse bijgestaan door predikant Georges Quenon.